DADALOĞLU

Güney Anadolu’daki göçebe ya da konar-göçer Türkmen aşiretlerinden Avşar boyuna bağlı bir halk şairi olduğu kabul edilen Dadaloğlu’nun (1785?-1868?) şiirleri, pek çok eleştirmen ve folklor araştırmacısı tarafından genellikle başkaldırı şiiri olarak değerlendirilmiştir. Kul Mustafa mahlasını kullanan Dadaloğlu, az da olsa eğitim aldı. Avşar beylerinden Küçük Alioğlu ile Kozanoğlu’nun yanında imamlık, katiplik yaptı. Şiirlerinde göçerlik koşullarını, döneminde orta Anadolu’da hüküm süren aşiret kavgaları ve aşiretlerin Osmanlı ile savaşlarını yansıtır. Dadaloğlu’nun şiirleri genellikle sözlü gelenekte dilden dile aktarılmış, varlığını korumuştur. Hiçbir şiiri yazılı kaynaktan alınmamış, 1928 yılından itibaren hep ağızdan derlenmiştir. Genellikle koşma biçimini kullanmış, varsağı, destan, semai, türkü gibi geleneksel halk şiiri türlerinde özgün eserler vermiştir. Prof. Dr. İsmail Görkem Yeni Bilgiler Işığında Dadaloğlu – Bütün Şiirleri kitabında “Dadaloğlu bir tek kişi değildir. Şair olarak Dadaloğlu kimliği bir fertten ziyade bir olguyu ifade eder” diyerek farklı bir görüşü dile getirir.  Dadalı Türkmen aşiretinden kesin olmamakla birlikte, Kul Yusuf, şık Dadalıoğlu Musa ve şık Dadalı Veli adında üç saz şairi çıkmıştır. Bunlar Karacaoğlan geleneğinde şiirler söylemiştir. Fakat sonuçta özellikle Musa ve Veli’ye ait şiirler, önce Veli, daha sonra da diğer sanatkarlar tarafından Dadaloğlu mahlasıyla söylenir olmuştur. 1. Gelin Ağ’lar Seyredelim Güzeli Gelin ağ’lar seyredelim güzeli Gövel ördek gibi indi göllere Cilalar sürünmüş allar geyinmiş Doğan aylar gibi doğdu sabahtan 2. Sabahın Seherinde Sabahın seherinde koyvermiş göçün Derdinden ölenin bilmiyor suçun Taranmış zülfü de koyvermiş saçın Dizilmiş yollara el karma karış Yaşını sorarsan onbeş yaşında Hiç gaflet yok kirpiğinde kaşında Elvan elvan her çiçeği başında Sümbül reyhası gül karma karış 3. Ölürüz de Kömür Gözlüm Ölürüz Ölürüz de kömür gözlüm ölürüz Dost ağlasın zalim felek utansın Kıyamette kavuşmak var biliriz Dost ağlasın kahpe felek utansın Bir çıkmaza girdi bugün yolumuz Geçit vermez sağımızla solumuz Kalır gayrı bizim burda ölümüz Mert ağlasın namert olan utansın 4. Her Sabah Seyran Gezerken Her sabah, her sabah seyran gezerken Iras geldim selvi boylu fidana Top top olmuş kirpikleri bölünmüş Hoş benzettim samur kaşlar kemana 5. Sabahtan Sabahtan Seyran Ederken Sabahtan sabahtan seyran ederken Dalıp gittim servi boylu senana Ördürmüş saçını telden sırmadan Ne yakışmış samur saçlar gerdana Eliftir kirpikleri karadır saçı Zahir bu güzellik Mevlanın işi Çok memleket gezsem de bulunmaz eşi İnsem gitsem Hindistan’a Yemen’e 6. Kalktı Göç Eyledi Avşar Elleri Kalktı göç eyledi Avşar illeri Ağır ağır giden iller bizimdir. Arap atlar yakın eyler ırağı Yüce dağdan aşan yollar bizimdir. Belimizde kılıcımız kirmani Taşı deler mızrağının temreni Hakkımızda devlet vermiş fermanı Ferman padişahın dağlar bizimdir 7. Yedi İklim Dört Köşeyi Dolandım Okuduğun tutmaz oldu alimler Kalktı da adalet arttı zulümler Terlemeden mal kazanan zalimler Can verirken soluması zor imiş Kulak verdim dört koşeyi dinledim Meğer gıybetimi eden coğ imiş Çok yaşayıp mihnet ile ölmeden Az yaşayıp dem sürmesi yeğ imiş 8. Şu Yalan Dünyaya Geldim Geleli Şu yalan dünyaya geldim geleli Severim kır atı bir de güzeli Değip on beşime kendim bileli Severim kır atı bir de güzeli Atın beli kısa boynu uzun Kuru suratlısı elma gözünü Kızın iplik iplik süt beyazını Severim kır atı bir de güzeli 9. Şöyle Bir Güzelin Sallanışını Şöyle bir güzelin sallanışını Selviye benzettim dallar içinde Irmak kenarında derya yüzünde Kuğuya benzettim göller içinde Yürü güzel yürü yolun basmazlar Söyletip de şirin dilin kesmezler Güzel sevdi diye çekip asmazlar Ko ben de söyleneyim diller içinde 10. Gel Ha Güzel Medhin Eyleyim Gel ha güzel ha medhin eyleyim> Ağzın şeker dudakların bal gibi Yaştak küçük amma boyda münasip Sallanıyor bir fidanca dal gibi Kalem aldım kaşlarını çatmaya Hicap ettim adın sual etmeye Baban seni çok bahaya satmaya Bakıp durur bin liralık mal gibi Gezdireyim yeşil ilen alınan Besleyeyim şeker ilen balınan Baban seni bana verse malınan Koklarıdım yeni açmış gül gibi

Çiçekdağı Alaydım da cura saz'ım dizime Çekseydim sürmeler ala gözüne Cihan güzel olsa girmez gözüme Sende bir gümanım var Çiçek Dağı. Bu karşıki dağda yanar bir ışık Aldırmış sevdiğim ağlar bir aşık Bir ceren bakışlı zülfü dolaşık Sende gümanım kaldı Çiçek Dağı. Dadaloğlu görülmüyor borandan Yıkılsın şu dağlar kalksın aradan Elbeyli'den geldim koru Yaradan Sende bir gümanım var Çiçek Dağı. Dadaloğlu

Kral Kızı İle Dadaloğlu Kral kızı: Sefa geldin civan yiğit Söyleşelim heman yiğit Yenemezsen beni eğer Vermem sana aman yiğit Dadaloğlu: Sen ne dersin ey güzel peri Kolay vermem seri Ya alırım seni burdan Yahut dönüp gitmem geri Kral kızı: Kral kızı derler bana Bir gelmişim bu cihana Kıydığımı duymadın mı Tamam otuz dokuz cana Dadaloğlu: Babam Musa adım veli Memleketim Avşareli Aklımdan yok hiçbir zorum Kırkıncıyı sanma deli Kral kızı: Beni dedin geldin ise Hak nuruna kandın ise Eğer aşık oldun ise Bil de cevap ver bana Gönül suyu akar mı Yerli taş yerinden kalkar mı? Dadaloğlu: Kız o sual öyle söylenmez İnip aşkın deryası boylanmaz Poyrazın döneğinde duman eylenmez Eloğlu vazgeçerse serinden Yerli taşı kaldırır yerinden Kral kızı: O nedir ki gökyüzünde hellenir O nedir ki yeryüzünde göllenir O nedir ki yel vurmadan sallanır Usta isen ver cevabın dadaloğlu? Dadaloğlu: O buluttur gökyüzünde hellenir O yağmurdur yeryüzünde göllenir O dünyadır yel değmeden sallanır Zelzeleyi öğren de gel kralın kızı Kral kızı: O nedir ki yok ediyor denizi O nedir ki gösteriyor benizi O nedir ki uyuz eder domuzu Şimdi seni bunalttım mı dadaloğlu Dadaloğlu: O kayıktır yol ediyor denizi O aynadır gösteriyor benizi O küncüdür uyuz eder domuzu Sen de kaşın uyuz olup kralın kızı Kral kızı: O nedir ki yere düşüp çürümez O nedir ki ölür gider farımaz O nedir ki yolda kendi yürümez Var mı verecek cevabın dadaloğlu Dadaloğlu O cevherdir yere düşüp çürümez O gönüldür ölür gider farımaz O gölgedir yolda kendi yürümez Sen de benden farıma kralın kızı Kral kızı: Bugün aman verdim iyi bilesin Yarın yine huzuruma gelesin Ya belani ya mevlanı bulasın Zorlu aşıkmışsın ey dadaloğlu Dadaloğlu: Selam olsun benden yavuz kırklara Kırkının da çıktı yüzleri kara Bana satır kılıç eylemez para Meydan benim olur elbet yarın da Kral kızı Bir kral kızıyım gökte uçarım Mert hasım üstüne kanat açarım Dost da olsa vermem namerde aman Başına semadan ateş saçarım Dadaloğlu: Bir Dadaloğluyum gökte uçamam Kimsenin üstüne kanat açamam Varsa bir kusurum o da şu benim Namert kapısından çıkıp kaçamam Kral Kızı: O nedir ki yere düşüp paslanmaz O nedir ki suya düşüp ıslanmaz O nedir ki etin kessen seslenmez Üçünden birini de bilsen kabulüm Dadaloğlu: O güneştir suya düşüp ıslanmaz O altındır yere düşüp paslanmaz O ölüdür etin kessen seslenmez Var mı başka sözün kralın kızı Kral kızı: O nedir ki bir çıkanda pir çıkar Hak yapısı koca binayı yıkar Ardından niceler ağlayıp bakar Bil de yırt kefeni ey dadaloğlu Dadaloğlu: Hak yapısı koca bina bedendir Onu yıkan ondan çıkıp gidendir Can çıkanda herkes ağlar nedendir Sen de bunu anlat kralın kızı Yerinme de kral kızı yerinme Hakkın bir de yarını var yarını Tatlı dilden alınma hem yerinme Kem kelamdır delen senin bağrını Hakka şükür bulabildin dengini Yine de et dengin ile cengini Mert rakibin at başına sengini Gül döşeme çakıl dök de yap yollarını Kral kızı: Karadır da kaşlarımın arası İnci mercan dişlerimin arası Sarı öküzün tırnağının arası Kaç bin yıllık yoldur bil dadaloğlu Dadaloğlu: Karadır da kaşlarının arası İnci mercan dişlerinin arası Sarı öküzün tırnağının arası Yüzbin yıllık yoldur kralın kızı Kral kızı: Denizin yarısı mildir de mildir Akar gider suyu güldür de güldür Gökyüzünde olan yıldızlar kaçtır Say da ver cevabın ey dadaloğlu Dadaloğlu: Denizin yarısı kildir de kildir Akar gider suyu güldür de güldür Sen göğe yedi kat merdiven kurdur Ben çıkıp sayayım kralın kızı Kral kızı: Gökten kara kuş da kimlere indi Ali'nin kandili nerede yandı Dünyanın binası ne gün kuruldu Söyle ki bileyim ey dadaloğlu Dadaloğlu: Gökten kara kuş da Yusuf'a indi Ali'nin kandili havada yandı Dünyanın binası bugün kuruldu Bugün de pazardır kralın kızı Kral kızı: Şol ağacın kökü aşağı döndü Onun kokusuna her kimler kandı Kabe'nin eşiğini kim yapıp yondu Ol kurbanlık kimdi ey dadaloğlu Dadaloğlu: Şol ağacın kökü aşağı döndü Onun kokusuna mumcular kandı Kabe'nin eşiğine İbrahim yondu İsmail'di kurban kralın kızı Kral kızı: O nedir ki minareyi sallıyor O nedir ki Zülfikar'ı telliyor O nedir ki hocasız dil belliyor Bil de mevlanı bul ey dadaloğlu Dadaloğlu: O zelzele minareyi sallıyor O Ali"dir Zülfikar'ı telliyor O bebektir hocasız dil belliyor Var mı sözün soyle kralın kızı Kral kızı: Gerde dadaloğlu gerde Sen uğrattın beni derde Yüzceğizin görsem gayrı Kalksın da şu kara perde Dadaloğlu: Yücesine çıktım baktım engine Ovasının köpüklenmiş selleri Yiğit olan düşmez ise dengine Kendisine güldürür hep elleri Yücesinden bakıp gördüm uzağı Kahpe düşman kurar m'ola tuzağı Seçemedim kırgız ile kaçağı Daha kimler tuttu acep yolları Çok geçmeden nice atlı sokulur Cümlesi de yolumuza dökülür Yenilirsem boyuncuğum bükülür Eller derer has bahçenin gülleri Beri gel de kral kızı beri gel Kollarımı kemer yapsın ince bel Saçların omuza dökülsün tel tel Koklayıp öpeyim beyaz elleri Dadaloğlu der ki halim yamandır Dağ başları yine tozdur dumandır Hak bilir ya bugün hodri meydandır Tutmak gerek geçtikleri belleri Şu yalan dünyaya geldim geleli Severim kır atı bir de güzeli Değip on beşime kendim bileli Severim kır atı bir de güzeli Atın beli kısa boynu uzunu Kuru suratlısı elma gözünü Kızın lik iplik süt beyazını Severim kır atı bir de güzeli Atın büyük sağrı kalkan döşlüsü Kalem kulaklısı çekik kaşlısı Güzelin de dal boylu samur saçlısı Severim kır atı bir de güzeli At koşu tutmasın çıktığı zaman Yalı kaval gibi yıktığı zaman At dört kız on beşe yettiği zaman Severim kır atı bir de güzeli Dadaloğlu hile yoktur işimde Yiğit olan yiğit görür düşünde At dördünde güzel on beş yaşında Severim kır atı bir de güzeli Kral kızı: Yüce Haktan bir dileğim var benim Yaşadıkça yarden cüda etmesin Yar yanında geçer olsun her günüm Kem rakibin bağında gül bitmesin Aradım da en son buldum dengimi Yar hasmıylan çıkıp ettim cengimi Sen söyle ben dolduram çöngümü Muhabbetlik aramızdan gitmesin Kara meşe üzerinde mazı var Aramızda nice nice tazı var Şah Suna'nın verilmiş bir sözü var Olur mu hiç ikrarın gütmesin Beri gel de aslan yarim beri gel Niceleyin sarılırız görsün el Zülüflerim dökem yüzüne tel tel Binbir buse az gelsin de yetmesin Dadaloğlu: Dostun bahçesinden yad el geçmesin Kurutur ha nazlı dilber kurutur Senin sevdan yüreğimde yağ komaz Eritir ha nazlı dilber eritir Yüksek olur Arap atın kaltağı Korkarım bir kötü tutar eteği Eşsiz kalmaz hiç yiğitin yatağı Geri dur da nazlı dilber geri dur Arap at üstünde olsa postumuz İkrarından dönmez yine dostumuz Bir gün kara toprak örter üstümüz Çürütür ha nazlı dilber çürütür Dadaloğlum der ki ben ne yapayım Hangi din hak ise ona tapayım Eğil de bir al yanaktan öpeyim Beri dur da nazlı dilber beri dur Dadaloğlu: Ölürüz de kömür gözlüm ölürüz Dost ağlasın zalim felek utansın Kıyamette kavuşmak var biliriz Dost ağlasın kahpe felek utansın Bir çıkmaza girdi bugün yolumuz Geçit vermez sağımızla solumuz Kalır gayri bizim burda ölümüz Mert ağlasın namert olan utansın Avşareli yaylasına göçmedik Aşın yeyip sularını içmedik Tenhalarda kendimizden geçmedik Can ağlasın hain felek utansın Dadaloğluyum yine coştu çağladı Ak üstüne karaları bağladı Fırkat odu yüreciğim dağladı Ben ölende Çapanoğlu utansın Kral kızı: N'olaydı da civan yarım n'olaydı Sen gelmeden bana ecel geleydi Bir çıkımlık cancağızım alaydı Böyle rüsva olmayaydım cihanda Neyledim de Hakka büyük söyledim Ne akılla kırkıncıyı diledim Cahil idim nettiğimi bilmedim Zalim diye çıktı adım her yanda Babam gelir arkasında yüz atlı Cümlesi de sanki kuştur kanatlı Sen ölürsen derdim olur bin katlı Yar yetimi kalırım ben meydanda Deli Osman gayri kına yakınsın Böbür böbür dört bir yana bakınsın Emme benden gece gündüz sakınsın Öldürürüm ilk fırsatı bulanda Kral kızı söyler sana andını Şimdiden yok bilsin derim kendini Bağlasalar parçalarım bendimi Yatacağım bilsem bile zindanda Dadaloğlu: Can evimden vurdu felek neyleyim Ben ağlarım çelik teller iniler Ben almadım toprak aldı koynuna Yarim diye bülbül diller iniler Doya doya mah cemalin görmedim Saçlarını çözüp çözüp örmedim Bir gececik sefasını sürmedim Saramadığım ince beller iniler Kara olur Okçular'ın yoncası Görülmemiş kainatta buncası Açılmadan kopup düştü goncası Bahar ağlar açan güller iniler Gider oldum Avşareli yoluna Bakamam gayri bu diyarın gülüne Karaları taksın Çapan koluna Yağız atlı ince kullar iniler Göremedim baharını yazını Çalamadım santurunu sazını Özge yarin nice çekem nazını Gözlerimden akan seller iniler Varayım da mezarına varayım Başucunda el kavuşup durayım Bıktın mıydın benden deyip sorayım Mezarına giden yollar iniler Yürü bire dadaloğlu yürü git Dertli dertli Çukurova yolun tut Bunda suçun varsa Hakka tövbe et De ki gayri bizim iller iniler Dadaloğlu