ENDÜLÜS'TE RAKS

ENDÜLÜS'TE RAKS Zil, şal ve gül. Bu bahçede raksın bütün hızı... Şevk akşamında Endülüs üç defa kırmızı... Aşkın sihirli şarkısı yüzlerce dildedir. İspanya neş'esiyle bu akşam bu zildedir. Yelpaze çevrilir gibi birden dönüşleri, İşveyle devriliş, saçılış, örtünüşleri... Her rengi istemez gözümüz şimdi aldadır; İspanya dalga dalga bu akşam bu şaldadır. Alnında halka halkadır aşüfte kâkülü, Göğsünde yosma Gırnata'nın en güzel gülü... Altın kadeh her elde, güneş her gönüldedir İspanya varlığıyla bu akşam bu güldedir. Raks ortasında bir durup oynar, yürür gibi; Bir baş çevirmesiyle bakar öldürür gibi... Gül tenli, kor dudaklı, kömür gözlü, sürmeli... Şeytan diyor ki, sarmalı, yüz kerre öpmeli... Gözler kamaştıran şala, meftun eden güle, Her kalbi dolduran zile, her sineden: "Ole!" Yahya Kemal Beyatlı Franzuzhenka

<

ENDÜLÜS, İSLÂM’ IN YOK EDİLEN MEDENİYETİ Endülüs (al Andulus) 711-1492 yılları arasında İber Yarımadası’nda Müslümanların hâkimiyeti altında bulunan bölgelere verilen isimdir. Endülüs (Andalucia, günümüz güney İspanya’sında özerk bölgenin adıdır.) Başlıca büyük şehirleri; Almeria, Cordoba, Granada, Malaga ve bölgenin başkenti Sevilla’dır. İspanya ve Endülüs’ e önceki yıllarda iki defa gittim. Endülüs bölgesini etraflıca gezdim. İspanyolların dikkatimizi çeken ilk özelliği; ‘’siesta’’ları, yani öğle uykusu için evlerinde istirâhata çekilmeleriydi. Düzenledikleri şenliklere de ‘’fiesta’’ diyorlardı. Flamenko Akşamları flamenko dansçıları bâzı lokantalarda dans ediyordu. Sevilla’da büyük bir salonda flamenko gösterisine gittik. Bu dansı seyrederken büyük şairimiz Yahya Kemal’in ‘’Endülüs’te Raks ‘’ şiirini hatırlamamak mümkün değildi. “Zil, şal ve gül. Bu bahçede raksın bütün hızı… Şevk akşamında Endülüs üç defa kırmızı… Aşkın sihirli şarkısı yüzlerce dildedir. İspanya neş’esiyle bu akşam bu zildedir.” Boğa güreşi İspanyolların tanınan diğer bir gösterisi boğa güreşi idi. Murcia ‘da merak edip gittik. Boğa güreşi, arenayı dolduran binlerce insanın ‘’oley!’’ nidaları ve müzik eşliğinde zavallı bir hayvanın işkence edilerek öldürülmesinden başka bir şey değildi. İspanyollar bu gösterilerini gururla yabancı gezginlere gösteriyor. Her vesile ile dünyâya medeniyet dersleri veren Avrupalılar da bu vahşi gösteriyi arenaları doldurarak seyrediyordu. Paskalya yortusu /Matem alayı Barcelona yakınlarında küçük bir kent olan Gerona’da Paskalya Yortusu’nda Hz. İsa için yapılan matem alayını gördük. Hz. İsa’nın çarmıha gerildiği gün Katolik dünyasında büyük merasimlerle anılıyor. Turistler mâtem alayını seyretmek için akşam saatlerinde Gerona’ya doldu. Önce Romalı asker kılığında yüzlerce kişi sıralar halinde eski kentin dar sokaklarından geçti. Atlı, mızraklı askerler ve Romalı yönetici kılığında Geronalıların geçişi etkileyici idi. Sonra yalnız gözleri açık, kukuletalı, baştan aşağı siyah elbise içinde, ayakları çıplak binlerce insan sıralar halinde geçti. Yüzün görünmemesi matemin anonim oluşunu, çıplak ayakta çekilen eziyeti anlatıyormuş. Bunlar Hz. İsa’nın çarmıha gerili heykelini, Hz. Meryem’in kucağında çarmıhtan indirilmiş kanlar içindeki Hz. İsa heykelini ve kilisenin diğer heykellerini taşıdılar. Hz. Meryem’in sanki mankenler kraliçesi gibi gösterildiği bir heykel çok acâyibimize gitti. Orkestralar, davullar ile kendimi bir film platosunda zannettim. Yol üzerindeki bütün kahvelerin kaldırımlardaki masaları bu gece gösterisinde dolu idi. Galiba bütün şehir ahalisi bu yürüyüşte yer almıştı. Katolik dünyasında bu törenler ülkelere ve bölgelere göre farklı düzenleniyormuş. Kilise, kutsal günler, yortular, bayramlar, karnavallar kutlayarak kitle psikolojisini elinde tutmak istiyordu. Müslümanları İspanya’dan kovma şenliği Müslümanlığa karşı hazırlanmış, din ve eğlenceyle harmanlanmış, bir fiesta’yı da Almeria şehrinde gördük. Bu gösteride İspanyolların Endülüs Müslümanlarını bu ülkeden kovmaları canlandırılıyordu. Hıristiyanlar ile Mağripli Müslüman kılığındakiler bir kaleyi ele geçirmek için karşı karşıya geliyor, sonunda Hristiyanlar, Müslümanları yenerek kılıçları ile kovalıyordu. Bu ve buna benzer törenlerin birçok İspanya şehrinde geçmişten günümüze yapıldığını öğrenince, Türkiye’de İstanbul Fethi’ni ve bâzı illerimizin kurtuluş günlerinde yapılan törenlerle alay eden, bunu çağdışı gören entellerimizi düşündüm. Tarihi Endülüs şehirleri İşbiliye(Sevilla), Kurtuba(Cordoba) ve Gırnata’ya (Granada) giderken sahil kesimleri Akdeniz bölgemiz bitki örtüsüne benzerken, ülke içine girdiğimizde İç Anadolu’ya benzeyen bir tabiat ve bitki örtüsü ile karşılaştık. Bu şehirlerde gördüğümüz eserler, yok edilmiş İslâm medeniyetinden kalabilen izlerdi. Sevilla Sevilla’da en önemli eser, Endülüs döneminde kentin en büyük câmisi iken, onun temelleri üzerine yapılmış ve minaresi kilise çan kulesine çevrilmiş Giralda Katedral’idir. İspanya’nın ünlü gotik kilisesi olan bu yapıda önemli kral ve devlet adamları yanında Amerika’yı keşfeden Kristof Kolomb’da defnedilmiş. Katedral’de İslam sanat ve estetiğinin izleri görülüyor. Cordoba Kurtuba(Cordoba) Endülüs Emevi Devleti’nin başkenti idi. Kurtuba Avrupa’da ilk üniversitesi olan ve ilk ışıklandırılan kent özelliğini taşıyor. Kurtuba o dönem, 800.000 kişilik nüfusuyla dünyanın en büyük şehirlerinden biriydi. Şehirde 500 câmi, 300 hamam ve 70 halk kütüphanesi ve yalnız bir kitaplığında 600.000 kitap vardı. O yıllarda Avrupa’da bin kitaplı kent yoktu. Bir yılda yazılan kitapların sayısı 60.000’di. O tarihte Avrupa’da okuma yazmayı ancak din adamları ve asiller bilirken, burada halkın % 99’u okuma yazma biliyordu.(1) Kurtuba’daki en büyük eser, 786 yılında yapımına başlanmış 27.000 kişinin namaz kıldığı büyük câmidir. Hıristiyanlar bu büyük eseri kiliseye çevirmişler. Câminin içi, binin üzerindeki mermer sütunu ve bunlara bağlanan kırmızı beyaz kemerleri ile orman gibi görünmektedir. İslâmiyet’e ait motif ve işlemeler  Pakistanlı şair Muhammed İkbal, 1932’de Endülüs gezisinde Kurtuba câmisini ziyaret eder. İçindeki Endülüs’ü kelimelere şöyle döker; ‘’Ne hayret vericiydi o Müslümanların devri; Medeniyetleri inanılması güç bir efsane gibiydi.’’ Ve Kurtuba camisine şöyle seslenir; ‘’Ey Kurtuba Câmi! Sanat âşıklarının Kâbe’si, İslam’ın azametisin Endülüs toprağı harem(Kâbe) mertebesine çıkmıştır varlığınla senin!’’ Günümüzde Kurtuba Câmisi’nde Müslüman ziyaretçilere namaz kılma izni kesinlikle verilmemektedir. Teşebbüs edenler kışkırtıcı veya El-Kaideci terörist denilerek polise teslim edilmektedir. İspanya’da 781 yıllık İslâmi dönemden bugüne, Müslümanlar için bir tek câmi bile bırakılmadı. Bunu görünce, İstanbul’da açık yüzlerce kiliseyi, bölgede hiç Hıristiyan olmadığı halde Trabzon’da Sümela Manastırı’nı ve Van Akdamar’daki kiliseyi milyonlar harcayıp restore edip, ibadete açan hükümetimizi düşündüm. Ermeniler bununla da memnun olmayıp bastırmaları sonucu Akdamar müze/kilisesine bir de kocaman haç taktırdılar. Sen Müslüman olarak, onların istediği her şeyi yapacaksın. Fakat sen onlardan hiçbir şey isteyemeyeceksin. Medeniyetler ittifakı veya dinler arası diyalog bu olsa gerek! Granada ve Elhamra Sarayı İspanya gezimizin doruk noktası; Gırnata şehrinde İslâm sanat ve estetiğinin zirvesi olan Elhamra Sarayı’nı görmemiz idi. Elhamra Sarayı, Gırnata şehrine hâkim bir tepede saray, kale olarak yapılmış. Sarayın duvarları kırmızı tuğladan olduğu için Arapça hamr kökünden El hamra adı verilmiş. Saraya Adalet Kapısı’ndan girdik. Saray, sayısız oda, salon, avlu, bahçe, havuz ve çeşmelerden oluşuyor. Ünlü ‘’Aslanlı Avlu’’ 124 ince mermer sütunla çevrelenmiş. Ortasında çanak şeklindeki fıskiyeli havuzun altında her birinin ağzından sular fışkıran 12 aslan heykeli duruyor. Sütunların üzerinde süslemeler ve Kuran’dan ayetler yer alıyor. Sarayın bütün odalarının duvarları geometrik şekiller, süslemeler ve çinilerle kaplanmış. Uzayıp giden yazılar, süs motifi gibi uzanmaktadır. Bu yazılardan en dikkat çekici olanı sık sık tekrarlanan’’  Allah’tan başka galip yoktur.’’  ’’ La galibe illallah’’yazısıdır. Birbiriyle bağlantılı odalar arasında yer alan salonlar ve bunların arasındaki avlular, yeşil alanlar, fıskiyeli havuz ve çeşmeler son derece ahenkli bir tarzda yapılmıştır. Ünlü şairimiz Yahya Kemal, İspanya’da Madrid’de büyükelçilik yaparken 1927 yılında burayı gezmiş ve saray hakkında şunları yazmıştır; ‘’ Elhamra ‘ya basit bir dış kapıdan giriliyor. Girerken harikulâde bir mekân içine girileceğinin farkına bile varılmıyor. Girdikten sonra bir âlemden başka bir âleme geçmiş, sanki bir rüyanın ortasına düşmüş gibi gözlerimi kapadım açtım.’’ Sarayı gezdikten sonra Cennetül Arifin adlı bahçe bölümünü gezdik. Burada fıskiyeler, havuzlarla son derece estetik, güzel bir şekilde tasarlanmış bahçeler gördük. Sarayın arkasında tepeleri karla kaplı Sierra Nevada dağları görülmekte idi. Sarayın yan tarafından bu dağlara giden yolda, 1492 yılında Beni Ahmer Devleti’nin son hükümdarı Ebu Abdullah, Gırnata’yı Hıristiyanlara bırakıp giderken oradan sevgili sarayına üzüntüyle baktı. İçine dolan büyük kederle gözlerinden yaşlar boşandı. Yanında bulunan annesi Ayşe Hanım, oğluna tarihe geçen şu sözleri söyledi; ‘’ Ağla oğlum ağla. Seni doğuracağıma, taş doğursaydım. Bir erkek gibi savunmadığın yerlerin karşısında şimdi kadın gibi ağla.’’ Endülüs’ün bize anlattığı Endülüs şehirlerinde ve özellikle Elhamra’yı gezerken kendimizi bu kültüre hiç yabancı hissetmedik. Çünkü bu ince, yüksek bir medeniyetin izleri olan eserler, milletimizin de içinde olduğu İslam Medeniyeti’nin eserleri idi. İslam’ın tevhid anlayışı ile yapılmış bu eserler ve bizim kültürümüze yabancı olmayan sanatlar Endülüs’ e sevgiyle, gururla bakmamıza sebep oldu. Fakat 8 asır süren büyük bir medeniyetin ve onu var eden insanların vahşice, barbarca yok edilmesi içimizi hüzünle doldurdu. Bize göre; Türklerin Endülüs Devleti’nin tarih, medeniyet ve yok oluşundan alacağı dersler vardır. Emevi Devleti kumandanı Tarık Bin Ziyad, 711 yılında İber yarım adasına ayak basınca, gemilerini yakarak, askerlerine geri dönüş olmadığını gösterip, bu toprakları ele geçirdi. 750 yılından 1031 yılına kadar Endülüs Emevi Devleti dönemidir. Kurtuba bu devletin başkenti idi. Yukarda Kurtuba hakkında verdiğimiz bilgilerden anlaşılacağı üzere Endülüs’ün en parlak dönemi bu dönemdir. Müslümanlar daha sonraki yıllarda kendi aralarındaki mücadelelerde Hıristiyanları yardıma çağırdılar.  Lütfen bu noktaya dikkat ediniz!   11.yüzyılda Endülüs Emevi Devleti toprakları çok sayıda devletçiğe bölündü.  Müslümanların iç çekişmeleri sonucu bölünen ve zayıflayan Endülüs sonunda Hıristiyanların eline geçti. 1492 yılında Gırnata’daki Beni Ahmer Devleti’nin yıkılışı ile İber yarım adasında 781 senelik İslâm hâkimiyeti sona ermekle kalmadı. Hıristiyanlar Müslümanlara ait bütün izleri; muhteşem câmileri, sarayları, su kanallarını, hatta kitapları bile yok etti. Müslümanlar da ya öldürüldü, ya göçe, ya da din değiştirmeye zorlandı. Din değiştirenlere bile güvenilmeyip engizisyon fırınlarında yakılarak öldürüldüler. Osmanlı Sultanı 2.Bâyezid zamanında Kemal Reis, bu ülkeden Müslümanları Osmanlı gemileriyle Afrika ve Anadolu’ya taşıdı. Müslümanlarla aynı kaderi paylaşan İspanya Sefarad Yahudileri de Osmanlı Devletine sığınarak Selanik ve İstanbul’da iskân edildiler. Pakistan asıllı İngiliz yazar Tarık Ali, (2)‘ ‘’Birin içindeki çokluk’’ olgusunu nar mecazı ile ifade ederek 15.yüzyıl sonlarında Müslüman, Hıristiyan ve Yahudilerin uzun yıllar barış içinde yaşadığı Gırnata’yı anlatır. Ancak 1492 yılında Kraliçe İsabel’in emriyle yerle bir edilen Gırnata’da binlerce insan öldürülür, iki milyondan fazla kitap yakılır ve bu topraklarda İslam’ın bütün izleri yok edilir. Tarık Ali, esas olarak Batı Hıristiyanlığı ile İslâm dünyası arasındaki uzun süreli karşılaşmayı işlediği dörtlemesinin ilk kitabı olan bu romanı niçin kaleme aldığını şu sözlerle anlatır: ‘’Körfez Savaşı’nın patlak verdiği yıldı. Amerikan, İngiliz ve Fransız uçakları Bağdat’ı bombalarken, Batılılar savaşı bir video oyunu gibi seyrediyorlardı… Beni en çok kızdıran da şey de bir İngiliz televizyon spikerinin bu olayı haklı göstermek için, Arapların siyasal kültürü yoktur, demesiydi. Ben de buna tepki olarak İslam kültürünü ve tarihini araştırmaya karar verdim; İlk olarak da bu romanı 15.yüzyıldaki İspanya’da İslam’ın Avrupa dünyasından nasıl silindiğini yazdım…’’ Gırnata’nın ve Müslümanların yok edildiği yüzyılda Türkler 1453 yılında Hıristiyan Bizans’ı yıkarak İstanbul’u aldılar. İstanbul Fatihi genç padişah Sultan II. Mehmet, Hıristiyanları dinlerinde hür bıraktı ve Hıristiyanların din işlerini düzenlemek üzere patrik görevlendirdi. Kiliseler kapatılmadı. Aslında Müslümanlar hâkimiyeti altına aldıkları, Endülüs’te, İstanbul’da ve diğer Osmanlı ülkelerinde Kur’an’ı Kerim’in Kâfirun suresi 6. ayetinde emredildiği gibi;‘’Benim dinim bana, senin dinin sana! ‘’ demek suretiyle çeşitli inanış ve imanlara gösterdiği saygıyı Hıristiyanlardan da esirgemedi. Büyük yazar ve düşünürümüz Samiha Ayverdi Endülüs’e 1980 yılında yaptığı ziyarette gördükleri karşısında, İslâm’ın ve Hıristiyanların başka dinlere saygısı konusunda şu satırları yazar; ‘’ İslâm’ın her dine, her inanca saygılı oluşu karşısında haçlı âlemden de, ister istemez bu aranıyor. Amma ne yazık ki, hürmet yerine, bir küçümseme. Bir lâubâlilik ve nefret âdetâ bar bar bağırıyor.’’ (3) Türkler 1071 yılında Malazgirt Savaşı’nda Hıristiyan Bizans’ı yenerek, Anadolu’yu alıp, çok kısa zamanda Marmara kıyılarına ulaştı. Süleyman Şah 1075’de İznik’i başkent yaparak, Türkiye Devleti’ni kurdu. Batı, dün ve bugün Anadolu’ya Hıristiyan toprağı gözüyle baktığından Türklerin Anadolu’yu ele geçirmesini hiçbir zaman kabullenmedi veya içine sindirmedi. Bu nefretle,1096 yılından itibaren düzenlenen ve en sonuncusu 1922’de defedilen sayısız Haçlı Seferi ile Türkler Anadolu’dan atılmaya çalışıldı. Günümüzde Haçlı Seferleri çeşitli tertiplerle Türkiye’yi karıştırma, güçsüz bırakma ve bölme üzerine odaklanmış görünüyor. İslam’ın ve Türk’ün vicdanı, merhum yazar Samiha Ayverdi, Endülüs gezisinde Türkiye’nin de içinde bulunduğu İslam dünyasının o günlerde, ne acıdır ki bugün de aynı olan durumunu içinin yangınıyla edebi bir dille şu şekilde yazıya dökmekten kendini alamaz; ’’Garibiz. Zira İslâm dünyası mahzun ve yaralıdır. Bu dağınık, bu zedelenmiş muazzam vücud, sağlığına kastetmiş menfi güçlerin hâlen zebûnudur. İstikbali ve âkibeti hakkında dostları değil, düşmanları karar vermekde ve onu dertli, zayıf hasta görmekte menfaati olan kuvvetler idâre etmektedir.’’(4) XXX İspanya’da Endülüs şehirlerini gezerken, Endülüs-İslâm medeniyetinden kalabilen izleri görürken hep vatanımızı, vatan şehirlerini ve milletimizi düşündüm. ‘’Acaba Türkiye ikinci bir Endülüs olur mu?’’ diye kendime sordum. Bu soruya tarihimize bakarak ; ’’ Türkler tarihlerinin zor dönemeçlerinden devletlerinin ölümsüzlüğüne inanarak, millî birliği sağlayarak yüz akı ile geçmeyi ve kendilerini kuşatan sorunlara çözüm bulmayı başardılar. Bu inançla; “Türkiye ikinci Endülüs olmayacaktır!’’ diye cevap verdim. Kaynakça: 1) Endülüs’ün Avrupa bilim ve kültürüne etkisi hakkında geniş bilgi için; Sigrid Hunke, Avrupa’nın üzerine doğan İslâm Güneşi, çev.: Servet Sezgin, Bedir Yayınevi, İstanbul,1979) 2) Tarık Ali,’Nar Ağacının Gölgesi’’ (Everest Yayınları, çev.: Mehmet Harmancı, İstanbul,2001) 3) Samiha Ayverdi, Yeryüzünde Birkaç Adım, Kubbealtı Neşriyatı,3.Baskı, İstanbul, 2008 (s.274) 4) Samiha Ayverdi, a.g.e (s.286) Ocak/ 2012 Alıntı: zekionsoz.com

El-Hamra Sarayı'ndaki ayetli ikaz!  İspanya'da Endülüs Devleti'nin bıraktığı sanat harikası El Hamra Sarayı'nın bütün duvarlarını süsleyen ilahi ikaz ve devrin emirinin Allah'la 'izzet' paylaşmaya kalkma cüreti.  Prof. Dr. İhsan Süreyya Sırma'nın 'Ah Endülüs' eserindeki El Hamra tahlili:  "Gırnata deyince insanın aklına ilk gelen şey şüphesiz Gırnata şehrine hâkim bir tepe üzerinde inşâ edilmiş olan el-Hamra Sarayı'dır. Hakkında onlarca kitap yazılan, yüzlerce efsane anlatılan el-Hamra, hakikaten bir sanat harikasıdır. İnşasında kullanılan malzemenin kırmızılığından dolayı "el- Hamra" (Kırmızı) diye adlandırılan bu masal-saray, Endülüs Müslüman mimarlarının, emsali az görünür şaheserlerinden bir tanesi, belki en ünlü olanıdır. Adı saray olmasına rağmen, onu küçük bir şehir-saray diye adlandırmak daha yerinde olur kanaatindeyim... Çünkü zamanında buradan idare edilmiş olan Benu Ahmer devletinin hemen bütün idari kompleksleri sarayın geniş arsasına yayılmış; kabul salonlarından,  Sultanın özel odalarına; içinde kim bilir hangi güzel Endülüs yemeklerinin pişirildiği mutfaklardan, saray erkânı ve mukimlerinin namazlarını eda ettikleri camilere; o zamanların taşıt vasıtaları olan atların tavlalarından, Bâbil'in asma bahçelerini hatırlatan Gülşenlerinde uzanan hipodromlarına; enva-i çeşit ağaç dalları arasında işret yapan bülbüllerinden, Pervari'nin cennet çiçekleri arasında durmadan, usanmadan insanlar için şifa toplayıp bal petekleri dolduran arılara kadar... Özellikle Nasiriler döneminde birçok bölümleri yapılmış olan el-Hamra ile Kurtuba'yı mukayese ettiğimizde, oldukça ilginç bir manzara ile karşı karşıya kalırız:  1) Kurtuba deyince akla ilk gelen şey Büyük Kurtuba camisidir,  2) Gırnata deyince de akla ilk gelen şey el-Hamra Sarayıdır. kullan Müslümanlar "cami merkezli" hareket ettiklerinde yükselmişler ve bunun tam aksine "saray merkezli" hareket ettiklerinde ise batıp gitmişlerdir.   Muhtemelen Kırmızı Sarayı / el-Hamra'yı yapan mimar da bunu çok iyi bildiği içindir ki sarayın her tarafına, süs olarak "kullan"Allah'tan başka galip yoktur!" ikazını yerleştirmiştir. Yerleştirmiştir ki Emîr, ya da Sultan bunu her gördüğünde, anlamı üzerinde düşünsün, "ben" deyip kibirlenmesin, kendine çeki düzen versin!  Ne var ki Emirler bu parolaya fazla kulak asmadan, cihattan ziyade saray süslemelerine vakit ayırmışlardır. Peş peşe gelen Nasr Emirleri, saraya ilaveler yaparak, benzerleri ancak masallarda anlatılan o süsleme harikasını meydana getirmişlerdir. Dünyanın birçok yerindeki tarihi saraylar kaybolmasına ve Gırnata, Hıristiyanların eline geçtikten sonra yapılan onca tahribata rağmen, el-Hamra hâlâ o ihtişamını korumaya devam ediyor. Sarayın, dantelâ gibi işlenmiş duvarlarını incelerken, şu hikmet dolu kitabeye rastlıyorum: kullan"Az söz selamete çıkarır!"  Sultanlara, daha doğrusu o sarayı gezecek olan herkese yapılmış olan bu ikazı okuyor; kendi kendime, "İhsan Süreyya az konuş!" diye mırıldanıyor, duvarlarla konuşmaya devam ediyorum. İşte bir kitabe daha: kullan "Bekâ Allah'a, izzet Allah'a aittir" .  Yani ebediyet ve sonsuzluk Allah'a aittir; izzet ve yücelik de sadece Allah'a aittir!.. Ve kendi kendime, "acaba burada Müslümanların sonunu hazırlayan âmil, karşımdaki duvara hakkedilmiş olan "(İzzet, mevlâmız olan İbn Abdullah'a aittir) kitabesindeki zihniyet midir?" yoksa diye soruyor; dünyanın cilvelerini seyrede seyrede el-Hamra'mn salonlarında ilerliyorum.  Bir tarafta, "Tek galip Allah'tır" yazar, öbür yandan da "izzet Mevlanamız İbn Abdullah'a aittir" yazdırır, izzeti Allah'la paylaşmaya kalkışırsan, elindeki izzeti "Reconquista" / yeniden fetih ile böylece kaybeder gidersin! Elbette öyledir!  Öylesine öyledir ki,  başta mütevazı, sonradan da mağrur olan Müslümanlar, her türlü imkânlarını seferber ederek, icabında sürdürmekle mükellef olduklan cihadı bile aksatarak bu sarayı yaptılar; bugün ise onlarla savaşıp Gırnata'dan çıkaran Hıristiyan İspanyollar, saraylarını turistlere gezdirerek milyonları kazanıyorlar... Sarayın odalarının birinde, müstesna taş işlemeciliğinin birer harikası olan pencerelerinden Sierra Nevada dağlarına dalıp, o dağların bir tepesinde, "Arabın son nefesini verdiği dağ"da, bir Gırnata'ya, bir de uzaklarda uzayıp giden Akdeniz'e bakıp mülküne ağlayan, bu manasız ağlama üzerine annesinden malum azarı işiten Ebû Abdullah'ın geride bıraktığı el-Hamra'yı seyrederken insanlık tarihinin garabetine şaşıyor ve kendi kendime Âl-i 'İmrân Sûresinin şu ayet-i kerimelerini okuyorum:   "De ki: Ey mülkün sahibi olan Allah'ım! Sen mülkü dilediğine verirsin. Dilediğinden de mülkü çeker alırsın. Dilediğini azız edersin, dilediğini zelil edersin. Her şeyin en güzeli senin elindedir. Şüphesiz sen her şeye hakkıyla gücü yetensin." "Geceyi gündüze sokarsın, gündüzü geceye sokoarsın. Ölüden diriyi çıkarırsın, diriden ölüyü çıkarırsın. Dilediğine de hesapsız rızık verirsin"   (Âli İmran Sûresi 26 ve 27'inci ayetler)"